Muizen en ratten zijn twee soorten plaagdieren welke vaak door elkaar worden gehaald. In de taxomonie (classificatie van organismen) worden muizen en ratten tot dezelfde familie (muridae) gerekend. Beide behoren tot de knaagdieren (rodentia) welke een grote soort is binnen de orde van de zoogdieren (mammalia).
Knaagdieren zijn kleine, veelal robuuste dieren welke worden gekenmerkt door de korte poten en een lange staart. Vrijwel alle knaagdieren beschikken over goed ontwikkelde snijtanden. Deze scherpe tanden worden gebruikt om te knagen, graven en dienen als verdediging tegen natuurlijke vijanden. Het dieet kan flink uiteenlopen, echter eten de meeste knaagdieren voornamelijk zaden en andere plantaardige materialen. Knaagdieren zijn over het algemeen sociale dieren die graag in groepen leven. Ze communiceren met elkaar door middel van hoge piepgeluiden. De meest bekende knaagdieren zijn muizen/ratten (muridae), eekhoorns (sciuridae), bevers (castoridae), cavia’s (caviidae) en hamsters (cricetidae).
Belangrijkste verschillen tussen muizen en ratten
Het grootste verschil tussen muizen en raten is dat muizen meestal kleiner zijn. Het gewicht van een volwassen muis is tussen de 10 en 45 gram. Een rat daarentegen kan wel 150 tot 520 gram wegen.
De staart van beide dieren kan ook erg verschillen. Zo beschikken muizen over een kortere, dunne staart. De staart van een rat is vrij harig en kan vrij dik zijn ten opzichte van de staart van een muis. Daarnaast hebben muizen en ratten verschillende leefgewoonten en hebben ze doorgaans andere eetgewoontes.
Verschillende muizen- en rattensoorten
Er zijn verschillende soorten muizen, zoals de huismuis (mus musculus), dwergmuis (micromys minutus), bosmuis (apodemus sylvaticus), woelmuis (arvicolinae) en slaapmuis (gliridae). Daarnaast zijn er ook verschillende rattensoorten, zoals de bruine rat (rattus norvegicus), zwarte rat (rattus rattus), muskusrat (ondatra zibethicus) en woelrat (arvicola amphibius).
In dit artikel beperken we ons tot de soorten muizen en ratten die zich zich het beste hebben aangepast naar het stedelijk leven. Deze soorten knaagdieren worden doorgaans ook aangemerkt als ongedierte. We kijken hierbij naar de kenmerken, overeenkomsten en verschillen van onder andere:
Huismuis
Mus musculus
| Type vacht | Korte vacht |
| Neusvorm | Spitse snuit |
| Oorvorm | Groot, soms spits |
| Lengte | 7 tot 10 centimeter |
| Lengte staart | 7 tot 10 centimeter |
| Kleur rug | Grijsbruin, bruin, donkerbruin, roodbruin, grijs |
| Kleur buik | Wit, grijs, bruin |
| Kleur staart | Grijs, bruin |
| Gewicht | 10 tot 45 gram |
De huismuis is de meest voorkomende muizensoort in Nederland.
Kenmerken
De huismuis wordt gekenmerkt door de relatief slanke lichaamsbouw. De ogen en oren zijn vrij groot ten opzichte van de rest van het lichaam. Daarnaast heeft de huismuis een geringde, geschubde staart die ongeveer net zo lang is als de muis zelf.
De andere soorten muizen muizen kunnen soms erg op elkaar lijken. De verschillen in de uiterlijke kenmerken zitten voornamelijk in de kleur van de vacht, de lengte van het lichaam, het gewicht en de staart.
Eetgewoontes
Een huismuis heeft per dag ongeveer 3,5 gram aan voedsel nodig. Hoewel muizen praktisch alles eten gaat de voorkeur uit naar vet- en eiwitrijkvoedsel zoals granen, zaden, noten, wortel. insecten, wormen. Daarnaast kunnen ze ook ongewoon voedsel eten zoals papier, zeep en lijmresten. Een huismuis hoeft niet perse te drinken, omdat ze voldoende vocht uit het eten kunnen halen. Voor de andere muizensoorten geldt een ander vergelijkbaar dieet.
Leefgewoontes
De huismuis leeft voornamelijk op plekken waar ook veel muizen zijn, zoals woningen en bedrijfspanden. Huismuizen hebben per familie een eigen territorium. De grootte hiervan is afhankelijk van het voedselaanbod. Urine wordt gebruikt om het territorium af te bakenen om andere families af te schikken.
Huismuizen zijn meestal ‘s nachts actief. In de grond wordt meestal een hol gemaakt dat is verbonden met de nestkamer. Voor het nest worden zachte materialen gebruikt, zoals papier, gras en textiel. Het hol is vrijwel altijd dichtbij een plek waar voedsel te vinden is.
Uitwerpselen
Muizenkeutels zijn een typisch kenmerk waarmee je de verschillen tussen muizen en ratten kunt herkennen. Muizen produceren ongeveer 50 tot 80 keutels per dag. Omdat muizen op verschillende plaatsen eten en lopen zijn de keutels vrijwel overal te vinden. De keutels zijn ongeveer 0,3 cm tot 0,8 cm groot en lijken op grote hagelslag. Wanneer de keutels zacht zijn en glanzen dan is de keutel vers. Raak de uitwerpselen overigens niet aan. Deze kunnen namelijk ziektekiemen bevatten.
Voortplanting
De voortplanting kan het hele jaar plaatsvinden. De piek ligt meestal tussen april en september. De draagtijd is ongeveer 19 tot 21 dagen. Het vrouwtje werpt ongeveer 4 tot 9 naakte, dove en blinde jongen. Na 1 tot 2 weken ontwikkelen de zintuigen zich en krijgen de babymuizen hun snijtanden. Na een zoogperiode van 3 weken verlaten ze het nest. Vrouwtjes kunnen 5 tot 10 nesten per jaar krijgen. Een huismuis wordt ongeveer 1,5 jaar oud.
Bestrijden
Huismuizen zijn van nature erg nieuwsgierig. Ze gaan daarom ook graag op onderzoekstocht uit. Omdat het zicht slecht is ontwikkeld lopen ze meestal langs de muren en wanden. Hierdoor is het eenvoudig om muizen (zelf) te vangen door de klemmen of vallen tactisch te plaatsen. Het bestrijden van huismuizen is vaak eenvoudig zelf te doen.
Bruine rat
Rattus norvegicus
| Type vacht | Lang en stug |
| Neusvorm | Korte snuit |
| Oorvorm | Kort, soms lang |
| Lengte | 21 tot 29 centimeter |
| Lengte staart | 16 tot 32 centimeter |
| Kleur rug | Grijsbruin, bruin, donkerbruin, roodbruin |
| Kleur buik | Wit, grijs |
| Kleur staart | Donkerbruin, roodbruin |
| Gewicht | 150 tot 520 gram |
De bruine rat is ook wel bekend als de Noorse rat, rioolrat, waterrat, stadsrat en tamme rat.
Kenmerken
De bruine rat heeft zijn naam te danken aan de kleur van zijn vacht. Het grootste verschil met een zwarte rat is de kortere, behaardere oren, de kleinere ogen en een kortere dikke staart. Daarnaast is de buik van een bruine rat meestal licht gekleurd, waar de vacht van een zwarte rat veelal uit één kleur bestaat.
Eetgewoontes
De bruine rat is een alleseter. Deze rattensoort eet alles wat ze te pakken kunnen krijgen, van zowel plantaardig als dierlijk voedsel. De voorkeur gaat uit naar eiwit- en zetmeelrijk voedsel zoals granen, zaden, slakken, larven, kikkers en vogeleieren. Gemiddeld drinkt een bruine rat ongeveer 60 ml water per dag.
Leefgewoontes
De bruine rat is een intelligent dier met een groot aanpassingsvermogen. Verschillende populaties vertonen dan ook sterk afwijkend gedrag die ze van generatie naar generatie overbrengen.
Bruine ratten leven meestal in kleine sociale groepen. Zo’n groep bestaat uit een dominant mannetje, vrouwtje en ondergeschikte ratten. Soms voegen ze zich samen tot grotere kolonies waarbij ze vreedzaam samen kunnen leven. Wel heerst er een hiërarchie binnen de groep die bepaald wie mag paren en eten. Onderlinge communicatie gaat meestal gepaard met piepende, fluitende, krijsende en grommende geluiden.
Uitwerpselen
De uitwerpselen van de bruine rat zijn eenvoudig te herkennen. Ze zijn ongeveer 1,2 tot 2 centimeter lang en 0,5 tot 0,7 cm in doorsnee. De keutels zijn groot, druk en zijn cilindervormig. Aan één of twee zijden zijn deze meestal puntig.
De bruine rat produceert ongeveer 40 keutels per dag die op willekeurige plaatsen worden achtergelaten. De keutels worden gekenmerkt door een onaangename geur.
Voortplanting
Bruine ratten planten zich gedurende het gehele jaar voort. De draagtijd is ongeveer 21 tot 23 dagen. Gemiddeld kan een vrouwtje ongeveer 7 tot 12 jongen per worp krijgen. De jongen worden blind en maakt geboren. Per jaar doet een vrouwtje ongeveer 3 tot 5 worpen.
De levensverwachting is afhankelijk van de genen, de voedselkwaliteit en het geslacht. Vrouwtjes leven meestal langer dan mannetjes. De bruine rat wordt maximaal 4 jaar oud. Meestal wordt hij niet ouder dan één jaar.
Bestrijden
De bruine rat is zeer achterdochtig ten opzichte van vreemde voorwerpen. Hierdoor is de bruine rat soms lastig om te vangen. Toch is het mogelijk om de bruine rat uit de tuin of uit huis te bestrijden. Met de juiste lokaas is het wel mogelijk om deze rattensoort aan te trekken.
Zwarte rat
Rattus rattus
| Type vacht | Lange, ruige vacht |
| Neusvorm | Stompe snuit |
| Oorvorm | Lang |
| Lengte | 16 tot 24 centimeter |
| Lengte staart | 18 tot 26 centimeter |
| Kleur rug | Zwart, grijsbruin, bruin, donkerbruin, roodbruin |
| Kleur buik | Wit, grijs, bruin |
| Kleur staart | Zwart, grijsbruin |
| Gewicht | 130 tot 280 gram |
De zwarte rat is ook wel bekend als de zolderrat, scheepsrat, huisrat, dakrat en pestrat. De zwarte rat is berucht omdat deze rattensoort pestepidemieën onder de mensen heeft gebracht via de beet van een rattenvlo.
Kenmerken
De zwarte rat heeft meestal een zwarte, donkere vacht. Echter zijn er ook zwarte ratten met een bruine vacht. De zwarte rat verschilt met een bruine rat door de langere, ruigere vacht, de grotere, dunner behaarde oren, de grotere ogen en de langere, dunnere staart.
Eetgewoontes
De zwarte rat heeft een zeer uiteenlopend dieet. Zwarte ratten eten bij voorkeur granen en ander plantaardig materiaal. Zo eet deze rattensoort onder andere graanproducten, peulvruchten, fruit, suikerriet, cacao, maïs en andere gewassen. Daarnaast eten ze soms ook insecten, andere (kleinere) dieren en zelfs vis. Daarnaast eet eten soms ook producten als zeep en kaarsen. Zwarte ratten drinken water om aan de vochtbehoefte te voldoen. Als water schaars is halen ze het vocht uit onder andere vruchten, groenten of planten.
Leefgewoontes
Zwarte ratten leven in grote sociale groepen die uit wel zestig ratten kunnen bestaan. Binnen de groep is een duidelijke hiërarchie met één dominant mannetje. De leefgroep heeft een eigen territorium. Ratten die niet tot de groep behoren worden weggejaagd. Zwarte ratten communiceren met elkaar door te piepen, krijsen en schreeuwen. Daarnaast kunnen ze ook ultrasone geluiden maken.
De zwarte rat komt voornamelijk voor in havengebieden en op agrarische bedrijven. De zwarte rat wordt steeds vaker gesignaleerd in stedelijk gebied. De zwarte rat is veelal ‘s nachts actief. Bij grote leefgroepen kunnen ze soms ook overdag te zien zijn. Zwarte ratten zijn erg snel en kunnen goed klimmen en springen. Ze leven graag hoog en droog bijvoorbeeld onder het dakbeschot of in isolatieplaten.
Uitwerpselen
De keutels van de zwarte rat zijn ongeveer 0,4 cm tot 0,5 cm dik en 0,9 cm tot 0,15 cm lang. Verse keutels zijn meestal grijs of donkerbruin en verkleuren toto zwartbruin en grijszwart naarmate ze ouder worden. Op deze manier kun je herkennen of het gaat om een actieve plaag. De uitwerpselen liggen vaak op richels en balken en vrijwel nooit in grote hoeveelheden bij elkaar.
Voortplanting
De voortplanting van de zwarte rat kan het gehele jaar. Echter planten de meeste ratten zich voort tussen maart en november. De gemiddelde draagtijd is 20 tot 24 dagen. Gemiddeld werpt het vrouwtje 6 tot 10 jongen. Bij de geboorte zijn de jongen naakt en roze. Daarnaast hebben ze gesloten ogen en oren en wegen ze circa 4,5 gram. Als ze na 3 weken van zogen het nest verlaten zegen ze al 30 tot 40 gram. Een zwarte rat leeft gemiddeld twee tot maximaal 4 jaar.
Bestrijden
Zwarte ratten zijn gemakkelijk te bestrijden door middel van vallen. Daarnaast zijn vraatresten, uitwerpselen en loopsporen makkelijk te vinden.
Heb je last van muizen of ratten?
Hoor je ‘s nachts krassende geluiden, hangt er een penetrante geur of heb je aangevreten etensverpakkingen aangetroffen. Dan heb je misschien wel last van muizen (of ratten). Soms kun je ratten- of muizenplaag herkennen aan andere signalen. Misschien heb je wel uitwerpselen gevonden of heb je een lijk gevonden. Zo kun je direct vaststellen of je te maken hebt met muizen of ratten omdat je nu weet wat de verschillen zijn.
Voorkom een ongedierteplaag
Muizen en ratten zijn nooit alleen. Het zijn beide sociale dieren die veelal in groepen leven. Bovendien planten deze dieren zich in een snel tempo voort. Hierdoor kan er in een hele korte tijd een grote plaag ontstaan.
Knaagdieren kunnen veel schade aanrichten aan bijvoorbeeld meubels, apparatuur, isolatiemateriaal en elektrische bekabeling. In het ergste geval zelfs met met brand tot gevolg. Daarnaast bestaan er ook gezondheidsrisico’s doordat zowel muizen als ratten ziektes kunnen overbrengen. Het is daarom van belang om snel in actie te komen.
In onze webshop vind je alles wat je nodig hebt voor het bestrijden van muizen en ratten. Heb je hulp nodig? Wij adviseren graag welke bestrijdingsproducten je het beste kunt gebruiken in jouw situatie.
